kullanma suyu

Ormanlık havzaların su verimleri, hemen bütün dünyada öteden beri insanların başlıca içme ve kullanma suyu kaynaklarındandır. Böyle yerlerdeki çeşitli ormancılık uygulamalarının ve ormanların çok amaçlı kullanımının da giderek artmakta olması, çoğu durumlarda ormanlık havzalardan sağlanan kullanma suyunun kalitesi üzerinde önemli etkiler yapmaktadır. Bu olumsuz etkiler ve suyun fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik kalitesinin kontrolü olanakları şöyle özetlenebilir:
Jeolojik ya da doğal erozyon adı verilen ve arazinin iklim, topoğrafya, vejetasyon örtüsü, toprak ve jeoloji bakımından taşıdığı özelliklerine bağlı bulunan erozyon sonucu meydana gelen sedimentasyonu kontrol etme olanağı, yok denecek kadar azdır. Buna karşılık hızlı erozyon denilen ve dağlık arazi havzalarında doğal vejetasyon örtüsünü, mevcut drenajı, ya da yamaç stabilitesini tedirgin eden çeşitli faaliyetlerden etkilenen erozyon, büyük ölçüde kontrol altına alınabilir. Bu amaçla, orman yolları, toprağı ve dere yataklarını en az tedirgin edecek şekilde planlanmalı ve yapılmalı, yol yapımı ile erozyona açık kalan toprak yüzeylerinin korunması için hemen önlem alınmalıdır. Bu koruma ya vejetasyonla, ya da erozyona dayanıklı çeşitli kaplama materyaliyle sağlanabilir. Doğal drenaj sisteminin yol yapımıyla değişikliğe uğradığı yerlerde menfez, köprü, ya da kanal stabilizasyonu yapılması gerekir. Üretim faaliyetleri, ormanın özelliklerine en uygun bulunan ve toprağı en az düzeyde rahatsız edecek olan silvikültür, kesim ve taşıma yöntem ve sistemleri kullanılmak suretiyle planlanmalı, üretim artıklarının derelere ulaşmaması için önlem alınmalıdır. Yeterli bir vejetasyon örtüsünün korunması ya da traşlanan kısımların vakit geçirilmeden ağaçlandırılması, hızlı erozyonun ve sedimentasyonun önlenmesinde en etkin yoldur.
Dere kıyılarındaki vejetasyonun ortadan kaldırılması ile kullanma suyu sıcaklığında önemli artışlar olmaktadır. Özellikle küçük derelerde suyun sıcaklığı, dere yüzeyini direkt güneş ışınlarına karşı gölgeleyen bir vejetasyonun korunması suretiyle kontrol altında tutulabilir.

Genel olarak içme suyu ve kullanma sularının önemli bir bölümü, ormanlık havzalardan sağlanmaktadır. Ormanlık havzalardan kaynaklanan suların doğa! kalitesi, çeşitli ormancılık faaliyetlerine ve havza ormanlarının rekreasyon amacıyla kullanımına bağlı olarak bozulabilmektedir. Böyle havzaların su verimlerinin kalite açısından korunmasında ormancılığa önemli görevler düşmektedir. Estetik açıdan en çok arzu edilen su pırıl pırıl görünümdeki temiz su dur. Gerek içme suyu, gerekse kullanma suyunun duru olması, genellikle saflığının da belirtisi olarak düşünülmektedir. Sudaki ince sedimentler hem kimyasal, hem de bakteriyolojik kirleticiler taşıyabilir ve bu şekildeki bulanık sular, kullanıma sunulmadan önce daha pahalı işlemlerden geçirilmek zorunda kalınır. Ormanlık havzalarda su veriminin kalitesini koruma açısından benimsenecek yaklaşımın, bugüne kadar verilmiş zararları ortadan kaldırmağa çalışmaktan daha çok, durumun daha da kötüye gitmesini önleyecek çalışmalara öncelik verilmesi doğrultusunda olması uygundur. Bazı yer ve durumlarda. tahribata uğramış alanları ıslah etme gereksinmesi İle yüz yüze kalınacağı kuşkusuzdur. Bilindiği üzere çoğu durumlarda «önleme» ve «ıslah» çalışmaları, amaç, ilke, yöntem ve uygulamalar bakımından birbirinin aynıdır. Örneğin yüzeysel erozyonu önlemek için bitki örtüsünün korunmasına çaba gösterilirken, zaten aktif bir erozyona maruz bulunan bir havzada bu duruma bir çare olarak yeterli bir vejetasyon örtüsünü yeniden getirme çalışmaları yapılacaktır. Su kalitesine ilişkin standartlar suyun kullanım amacına göre değişmekle birlikte, ormanlık alanlardan kaynaklanan suyun orman alanını terkettikten sonra hangi amaçlarla kullanılacağının orman işletmecisi tarafından her zaman bilinememesi nedeniyle, işletmeci suyun en yüksek kalitede olmasını sağlama doğrultusunda çaba göstermek zorundadır. Suyun kalitesinde bir ölçüde değişiklikler olması doğal sayılmakla birlikte, kaliteyi etkileyebilecek çeşitli faaliyetlerin sıkı sıkıya kontrolü gerektiği üzerinde de ısrarla durulmaktadır. Ormanların yangından, aşırı otlatmadan, üretim ve yol yapımının neden olduğu toprak erozyonundan korunması gibi genel prensip ve uygulamalar bu doğrultudaki ormancılık çalışmalarından olmakla birlikte, daha spesifik hususlara da özen gösterilmesi gerekmektedir. Su kaynakları üzerindeki bazı olumsuz etkiler, eğer bunlar uygun olmayan, dikkatsizce ya da eksik yapılan ormancılık uygulamaları nedeniyle ortaya çıkıyorsa, önlenebilir niteliktedir. Uygunsuz ve yetersiz ormancılık uygulamalarından değil de ekosistemin tedirgin edilmesinden kaynaklanan olumsuz etkiler ise, kaçınılmaz ve tümüyle önlenemez niteliktedir. Arzu edilen bir sonucu kısmen de olsa sağlayabilmek ve olumsuz etkileri hafifletmek, ancak havza amenajmanı uygulamalarıyla mümkündür. Su kalitesini kontrol altına alma amacına yönelik amenajman uygulamalarını tartışabilmek için, ormancık uygulamalarının etkilerinin, çalışma ortamının fiziksel koşullarına, yani toprağın stabilitesine. arazinin eğimine, iklime ve hakim erozyon süreçlerine göre farklı olabileceğini hatırlamak gerekir.