İçme ve Kullanma Sularının Arıtılması ve Dezenfeksiyonu

Su 2 hidrojen ve 1 oksijen atomunun birleşmesinden meydana gelmiş akışkan bir maddedir. Rengi ve kokusu yoktur. Sıvı, katı ve gaz halinde bulunur. Deniz seviyesinde ve +4°C’de özgül ağırlığı 1’dir. Bir cm3’ünün ağırlığı 1 g’dır. 0°C’de donar, 100°C’de kaynar. Düşük basınç altında daha kolay kaynar. Sağlıkla ilgili konularda su dendiği zaman içme ve kullanma suları birlikte akla gelmelidir. Çünkü su insan vücuduna sadece içme suyu olarak değil, yıkanma, ağız çalkalama ve besin hazırlama esnasında da girer. Gelişmekte olan ülkelerde her 4 hasta yatağından biri su ile bulaşan hastalıklardan birine yakalanmış hastalar tarafından işgal edilmektedir. Diğer yandan bu ülkelerde yaşayanların hastalıklarının %80’i temiz su eksikliği ile ilgilidir. Suyun Sağlık Açısından Önemi Kişi sağlığını ilgilendiren en önemli fiziksel etmenlerden biri olan su, miktar olarak vücuda en fazla giren ve çıkan maddelerden biridir. İnsan vücut ağırlığının %63-70’i sudur. Su ya da sulu besinler almayan bir kişi 5-7 günden çok yaşayamaz. Bazı hastalıkların yarattığı en büyük tehlike vücut suyunun azalmasına neden olmasıdır. Örneğin; ishallerde ölümlerin en önemli nedenlerinden birisi budur. Su kan ve doku sıvılarının temel bileşenidir.

İçme ve Kullanma Sularında Bulunan Minerallerin ve Organik Maddelerin Miktarı

İçinde fazla kalsiyum ve magnezyum bulunan sular sert sulardır. 1 Fransız sertlik derecesi (FSD) 10 mg/L kalsiyum karbonata eşittir. 0-6 FSD tatlı sular, 7- 13 FSD yumuşak sular, 14-28 FSD orta sert sular, 29+ sert sular denir. Sert sular doğrudan sağlığa zararlı olmasa bile yemek pişirmeye ve içmeye elverişli değildir. Borularda, kaplarda kireçlenmeye ve fazla sabun kullanımına neden olur. İçme ve kullanma sularında bulunan minerallerin ve organik maddelerin miktarı Tablo 1’de görülmektedir. Sağlıklı İçme Suyunun Nitelikleri Su kalitesi kriteri; bir suyun emin olarak kullanımını sağlayan ve suyun kalitesini bozan değişik maddeler üzerinde getirilen kalitatif veya kantitatif sınırlamalardır. Su kalitesi standardı ise bu kriterlerle beraber belirli kullanım amaçlarını ve kalitesini koruyabilecek şekilde planlanmış gerekli arıtmalar ile denetim yollarıdır. Yani kriterler bilimsel hükümlerdir. Standartlar atık uzaklaştırılmasında ve diğer su kullanımlarında uyulması gereken kuralları kapsar. İçme ve kullanma suyu nitelik olarak birbirinin aynısıdır. Toplumda içme ve kullanma sularının birbirinden farklı olabileceği biçiminde bir kanı vardır. Oysa kullanma suyunun yani temizlikte, bulaşıkta, çamaşırda kullanılan suyunda sağ- lığı tehlikeye düşürmeyecek özellikte olması sağlanmalıdır.

Sağlıklı İçme Suyunun Nitelikleri

Su kalitesi kriteri; bir suyun emin olarak kullanımını sağlayan ve suyun kalitesini bozan değişik maddeler üzerinde getirilen kalitatif veya kantitatif sınırlamalardır. Su kalitesi standardı ise bu kriterlerle beraber belirli kullanım amaçlarını ve kalitesini koruyabilecek şekilde planlanmış gerekli arıtmalar ile denetim yollarıdır. Yani kriterler bilimsel hükümlerdir. Standartlar atık uzaklaştırılmasında ve diğer su kullanımlarında uyulması gereken kuralları kapsar. İçme ve kullanma suyu nitelik olarak birbirinin aynısıdır. Toplumda içme suyu ve kullanma sularının birbirinden farklı olabileceği biçiminde bir kanı vardır. Oysa kullanma suyunun yani temizlikte, bulaşıkta, çamaşırda kullanılan suyunda sağ- lığı tehlikeye düşürmeyecek özellikte olması sağlanmalıdır.

Suların Arıtılması

Yeryüzü suları pratik olarak kirli kabul edilir ve arıtılmadan kullanılmamalı- dır. Arıtma işlemleri sırasında su ön çöktürme havuzlarında bekletilerek içerisindeki kaba parçacıkların çökmesi sağlanır. Daha sonra çöktürme havuzlarına alı- narak kimyasal çöktürücülerle (şap, kireç, alüminyum ya da demir tuzları) çöktürme işlemi tamamlanır. Bundan sonra havalandırma işlemine geçilir. Hızlı karıştırma ile flokülasyon (yumaklaştırma) işlemi sağlanır ve tekrar sedimentasyona alınan su filtrelerden geçirilir. Süzülen su depolanır ve dezenfekte edildikten sonra pompalarla şebekeye verilir. Suyun süzülmesinde hızlı ve yavaş kum filtreleri kullanılır. Yavaş kum filtrelerinin etkinliği daha fazladır. Birçok mim canlının tutulmasını sağlamaktadır. Bu gibi filtreler günde ortalama 600 L/m2 su süzerler. Yavaş filtrelerde temizleme etkinliği %95-98, hızlı kum filtrelerinde %80 kadardır. Organik madde içeren yüzeysel bulanık sularla sert yeraltı sularının arıtım basamaklarında bazı farklılıklar vardır. Aşağıdaki verilen tabloda görebilirsiniz.

Yüzeysel bulanık sular ile sert yeraltı sularının arıtım basamakları.